گفتگو با شادیار خدایاری، از طراحان ای اسپیک

اخیراً آقای مهندس شادیار خدایاری به همراه آقای احسان اسماعیلی اقدام به
ترجمه ی متن کامل راهنمای ان وی دی ای کرده اند که این مسئله باعث طرح سوالاتی
در ذهنم شد و در گفتگویی تلفنی که با مهندس خدایاری داشتم از ایشان پرسیدم.
شاید شنیدن آن مطالب برای سایرین نیز جالب باشد.

حسینی:
با سلام! من فایل راهنمای ان وی دی ای را که شما ترجمه کرده بودید دیدم ولی از
این تعجب نمودم که با وجود چندین راهنما و آموزش صوتی که در حال حاضر برای

برنامه ی مذکور وجود دارد چرا وقت زیادی روی ترجمه ی فایل متنی گذاشته اید؟

خدایاری:
اگر راهنمای انگلیسی ان وی دی ای را دیده باشید در می یابید که با فرمت اچ تی
ام ال است و ترجمه ای که ما انجام داده ایم دقیقاً فرمت مشابه همان راهنما را
دارد. و همانند نسخۀ انگلیسی خود، یک راهنمای کامل است که شامل تمام امکانات
موجود این نرم افزار می باشد، حتی امکاناتی که فقط بعضیها به آن نیاز پیدا می
کنند.
به این ترتیب، با توجه به ارتباط ما با توسعه دهندگان اصلی ان وی دی ای از نسخۀ
بعد ان وی دی ای بعد از نصب، نرم افزار دارای راهنمای فارسی نیز خواهد بود. شما
می دانید که ما قبلا ایسپیک فارسی را نوشته ایم که اکنون بر روی همۀ نسخه های
ان وی دی ای موجود است و به همراه آن آپدیت و تکمیل می شود. و به خاطر اهمیت
زیادی که این برنامه دارد روی آن متمرکز شده ایم.
ان وی دی ای از نظر من بهترین صفحه خوان موجود است زیرا هیچ یک از مشکلات جاز،
مثل نیاز به کرک یا عدم پشتیبانی از طرف سایت رسمی را ندارد. همه می توانند
برایش برنامه نویسی کنند و اقدام به رفع باگ ها نمایند. بسیاری از محیط هایی که
جاز پشتیبانی نمی کند، مثلاً محیط های برنامه نویسی، در ان وی دی ای پشتیبانی
میشود زیرا این برنامه توسط یک شخص خاص طراحی نمی شود بلکه عده زیادی از همه
دنیا در ساخت آن دخیلند. جاز یک برنامه ی سنگین و نسبتاً کند است در حالی که ان
وی دی ای سرعت اجرای بالایی دارد و منابع کمی از سیستم اشغال می کند. جاز زیاد
هنگ می نماید ولی ان وی دی ای به ندرت دچار هنگ می گردد.
حسینی:
ولی می دانید که صدای فارسی ان وی دی ای کیفیت صدای جاز را ندارد.

خدایاری:
این ایراد به ان وی دی ای گرفته می شود که صدای آن حالت روباتیک و غیرطبیعی
دارد ولی کسی که به صدای آن عادت کند مشکلی با این مسئله نخواهد داشت. علت
استفاده از صدای ایسپیک این است که
۱٫ سرعت واکنش برنامه در بالا ترین سطح باشد.
۲٫ حجم برنامه پایین بیاید مخصوصا که این برنامه نسخۀ قابل حمل نیز دارد و
هنگام نصب می توان آن را انتخاب کرد، با داشتن نسخۀ قابل حمل برنامه ان وی دی
ای بر روی فلش، می توانید با اتصال فلش خود به هر کامپیوتری آن را گویا کنید
بدون اینکه فایلی بر روی آن کامپیوتر نصب شود یا پس از جدا کردن فلش تنظیمات آن
ماشین تغییر کرده باشد.
۳٫ صدای فلزی و متفاوت ایسپیک به این خاطر است، که ایسپیک برخلاف الکونس طراحی
شده است تا در سرعتهای بالا وضوح داشته باشد. چون کاربران ایسپیک اقلب کاربران
حرفه ای هستند و نیاز به سرعت بالا در خوانش متون و همچنین واکنش سریع کامپیوتر
خود دارند.
۴٫ از اینها گذشته، ایسپیک صدای صفحه خوان اصلی لینوکس است که به همراه هر
انتشار لینوکسی وجود دارد. در واقع مهمترین دلیلی که ما ایسپیک فارسی را نوشتیم
این بود که در سیستم عامل لینوکس فارسی خوان وجود داشته باشد و بعدها آن را
برای ویندوز و اندروید نیز آماده کردیم. شما حتما می دانید که سیستم عامل
لینوکس سیستم عاملیست که اقلب حرفه ای ها از آن استفاده می کنند و در بسیاری از
کشورها مردم بجای ویندوز بکار می برند.
هزاران نفر کاربر لینوکس با این برنامه راحت هستند. اگر چنین نبود آن را تغییر
می دادند، چون بسیاری از آنها خود برنامه نویسانی متبهر هستند . این بیشتر یک
عادت است. و مردم ما بیشتر به صدای اِلِکونس عادت کردند، و هر عادت را در صورت
تمایل خود شخص می توان تغییر داد.
ان وی دی ای نرم افزاری است که برنامه نویسان حرفه ای نابینا و کم بینا خود
برای استفادۀ خودشان ساخته اند. برنامه نویسان حرفه ای نابینا، جاز را کنار می
گذارند و به سراغ ان وی دی ای می روند زیرا امکاناتی را برای برنامه نویسان و
کاربران حرفه ای کامپیوتر در اختیار می گذارد که سایر برنامه ها ندارند. مثلاً
خواندن تعداد اسپیس های ابتدای هر خط از کدهای برنامه نویسی برایشان مهم است در
حالی که جاز اینها را نمی خواند. خود من هم اصلاً از جاز استفاده نمی کنم و
تمام کارهایم را با ان وی دی ای انجام می دهم.
حسینی:
رشته ی تحصیلی شما چیست؟
خدایاری:
کارشناسی ارشد کامپیوتر، شاخه نرم افزار.
حسینی:
جاز در جاهایی که امکان حرکت با صفحه کلید را نداریم امکانی به نام جاز کرسر به
ما می دهد. ان وی دی ای از این حیث چطور است؟
خدایاری:
ان وی دی ای نیز امکان مشابهی دارد که پنجره های دسترس ناپذیر را تبدیل به
نمودار درختی می کند و می توانیم اجزای آنها را به راحتی بخوانیم. یعنی بعضی
اجزا را زیر مجموعه ی قسمت های کلی تر قرار می دهد و تمام نوشته ها را بدین
ترتیب می خوانیم. به این امکان در ان وی دی ای
object navigation
گفته می شود. و کاربران برای اطلاعات بیشتر می توانند در فایل آموزشی ان وی دی
ای به بخشی به همین نام مراجعه کنند.
حسینی:
آیا فایل راهنما که طراحی نموده اید از طریق اینترنت نیز در دسترس می باشد؟
خدایاری:
بله، اگر به سایت آی آر تی بی سی بروید و روی لینک پروژه ای اسپیک و ان وی دی
اِی کلیک کنید، قسمتی هست که راهنمای مذکور قابل دانلود می باشد.
http://espeak.IRTbc.com/index.php/page/nvda.html

به تمام دوستان نابینا توصیه می کنم عضو خبرنامه پروژه ای اسپیک شوند و همچنین
در تکمیل آن مشارکت نمایند.
برای عضویت در خبرنامۀ ایسپیک فقط کافی است یک ایمیل خالی به آدرس
espeak+subscribe@googlegroups.com
ارسال کنند تا ترتیب عضویتشان داده شود.
ما یک گروه غیر دولتی و غیر انتفاعی هستیم. چند دوست که میخواهیم داوطلبانه به
دیگران کمک کنیم. تمامی خدمات ما در
IRTBC
)مرکز مجازی نابینایان ایران( رایگان می باشد و باید رایگان هم بماند. ما از
کاربرانی که از پروژه های سایت آی آر تیبیسی به آدرس
www.IRTbc.com
استفاده کرده اند و از خدمات ما رضایت دارند خواهشمندیم که ما را در ادامۀ
فعالیتهایمان  حمایت کنند. ما به حمایت مالی آنها برای پرداخت هزینه های
سرورهایمان و همچنین پرداخت دستمزد به برنامه نویسانی که با ما همکاری می کنند،
بشدت نیازمندیم.
ما اخیرا سامانه ای را به همین منظور در سایتمان فعال کرده ایم که کاربران می
توانند با کارتهای بانکی مانند یک خرید اینترنتی با هر مبلقی که مورد نظر
خودشان است از ما حمایت کنند. همچنین اسامی تمام افرادی که از ما حمایت مالی می
کنند در همین سامانه قابل مشاهده است و همچنین مجموع مبلق دریافت شده و موارد
مصرف آن وجوه با جزیات کامل در این سامانه ذکر می شود و قابل حسابرسی برای عموم
می باشد.
ما میخواهیم کاملا شفاف باشیم تا پر ارزشترین دارایی که گروه ما بدست آورده
است،یعنی اعتماد کاربرانمان، همچنان حفظ شود.
بر خلاف فارسی سازهایی که برای جاز ساخته می شود، ای اسپیک می تواند با مشارکت
سایرین تکمیل گردد.
حسینی:
آیا شما ای اسپیک فارسی را ساخته اید یا فقط در انتشار آن مشارکت داشتید؟
خدایاری:
در واقع ما یک تیم هستیم به نام تیم پروژۀ ای اسپیک فارسی، در یک تیم وظایف
تقسیم میشود  و پروژه با مشارکت تمام اعضا پیش میرود. من به عنوان طراح ایسپیک
فارسی و برنامه نویس این پروژه را آغاز کردم. در حال حاضر نیز سرپرستی گروه
برنامه نویسی را بر عهده دارم. در ادامه آقای احسان اسماعیلی هم به این پروژه
پیوستند که در تکمیل ایسپیک فارسی نقش مهمی داشته اند، ایشان در توسعۀ دیکشنری
واژگان استثنا و همچنین بازبینی الگوریتمهای تشخیص ریشۀ واژگان، نقش مهمی ایفا
کرده اند. در حال حاضر نیز سرپرستی بخش بازبینی و بازخورد را در این پروژه بر
عهده دارند.
البته حمایت و کمک دیگر دوستان را نیز نمی توان نادیده گرفت و ما از تمامی آنها
صمیمانه تشکر میکنیم. از جمله پرهام دوستدار که طراح پایگاه دادۀ واژگان
استثنایی ایسپیک فارسی بر روی وب بوده اند. و ده ها داوطلب که هر یک بخشی از
بیش از سی هزار واژه را بازبینی کرده اند.
ایسپیک طوری طراحی شده است که خود در مورد تلفظ واژگان تصمیم می گیرد، حتی اگر
تا به حال با آن واژه برخورد نکرده باشد!  به همین دلیل نیاز بود خواندن واژگان
زیادی را با آن تست کنیم. قواعد زبان فارسی برای شناسایی تلفظ صحیح واژه ها
بسیار ناقص است، استثناهای زیادی به سیستم شناسانده شده است،
حسینی:
بعضی عزیزان با ان وی دی ای این مشکل را دارند که مرتب تغییر زبان را اعلام می
نماید. برای حل چنین ایرادی باید چه کرد؟
خدایاری:
کافی است کلیدهای
Insert+Ctrl+V
را بزنیم و سپس در تنظیمات صدای برنامه، گزینه ی
Automatic language switching
را غیرفعال نماییم. و بعد از منوی
NVDA
که با فشردن دکمه های
Insert+N
باز می شود گزینۀ
“save Configuration”
را انتخاب کنید یا شرت کی آن را بفشارید که دکمه های
insert+CTRL+C
می باشد، تا تنظیمات ذخیره شوند
حسینی:
این که گفتید شما رشته ی کامپیوتر می خوانید برایم خیلی جالب است. امیدوارم در
فرصت دیگری بتوانیم راجع به تحصیل نابینایان در رشته ی کامپیوتر صحبت نماییم.
برایتان آرزوی موفقیت دارم.
خدایاری:
به امید دیدار.

انجمن پژوهشی آسیب های بینایی (راوی)
Research Association For Visual Impairments
www.IranRAVI.com