برگزاری اولین نشست تخصصی از سلسله هم اندیشی «بریل و نیازهای اطلاعاتی»
اولین نشست تخصصی از سلسله هم‌اندیشی‌های «بریل و نیازهای اطلاعاتی: بررسی فرصت‌ها و چالش‌های بریل فارسی» در روز پنج‌شنبه، ۱۹ مردادماه جاری از ساعت ۹:۳۰ لغایت ۱۳ با حضور مهندس شهرابی، مدیرکل اطلاع‌رسانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی، و با حضور نزدیک به ۳۰ تن از صاحب‌نظران و کارشناسان حوزه بریل و فناوری‌های ویژه افراد با آسیب بینایی و با مشارکت فعال نمایندگان سازمان‌ها و نهادهای مرتبط در اندیشگاه فرهنگی کتابخانه ملی برگزار شد.
در ابتدای این نشست که افتتاحیه این سلسله هم‌اندیشی نیز محسوب می‌شد، حسین عبدالملکی از کتابخانه ملی به تبیین رابطه بریل و نیازهای اطلاعاتی و چگونگی تدوین محورهای اصلی این سلسله هم‌اندیشی پرداخت و افزود:
«توجه به بریل به‌عنوان خط اصلی نابینایان و یک روش مهم و البته حیاتی در تأمین نیازهای اطلاعاتی این افراد بسیار مهم و ضروری است. این درحالی است که از ظرفیت حداکثری بریل در تأمین نیازهای اطلاعاتی نابینایان و دسترس‌پذیر سازی اطلاعات برای آن‌ها در کشور استفاده نمی‌شود که متأثر از یکسری عوامل است.
ازاین‌رو، طرحی جهت واکاوی فرصت‌ها و چالش‌های بریل فارسی در تأمین نیازهای اطلاعاتی نابینایان و راهکارهای استفاده حداکثری از ظرفیت بریل در این زمینه تدوین نموده و به مدیرکل اطلاع‌رسانی ارائه کردم. پس از موافقت با انجام این پیشنهاد، در تیرماه ۱۳۹۵، ضمن انجام مطالعات جامع و منسجمی در این زمینه، مجموعا ۴۱ مصاحبه نیز با صاحب‌نظران و کارشناسان این حوزه در طول یکسال اخیر انجام دادم که براساس دادههای به دست آمده، مجموعاً ۸۳ گویه مؤثر بر استفاده از بریل در تأمین نیازهای اطلاعاتی نابینایان مشخص گردید که ذیل ۸ محور اصلی دسته‌بندی شد.
درواقع، طراحی و برگزاری این سلسله هم‌اندیشی، منتج از محورهای استخراج شده فوقالذکر است که به سبب اختصاص بیشترین گویه به «بریل و فن آوری»، این محور، به عنوان، اولین موضوع مطروحه در این سلسله هم اندیشی قرار گرفت.
از سوی دیگر، با توجه به طراحی جداول ورودی و خروجی بریل فارسی در «لیب لویی»، توسط آقای راشاد، و اهمیت آن در تأمین نیازهای اطلاعاتی نابینایان فارسی زبان، نقد و بررسی این جداول به عنوان موضوع اولین نشست درنظر گرفته شد.
به سبب استفاده از جداول لیب لویی در تمام نرم‌افزار‌هایی که امکان پشتیبانی از نمایشگر بریل دارند، ازاین‌پس نابینایان فارسی زبان نیز می‌توانند با استفاده از انواع نمایشگرهای بریل، فارسی را بنویسند و بخوانند.
درواقع، لیب لویی یک بستر متن‌باز، جهت ایجاد جداول و مبدل‌هایی برای تبدیل علائم نوشتاری بریل به بینایی یا جداول ورودی (Input) و بالعکس مبدل‌های خط بینایی به علائم بریل یا جداول خروجی (output) در هنگام استفاده از رایانه و با استفاده از نمایشگرهای بریل است که رهبری این جریان را بخش نابینایان کتابخانه ملی سوئیس بر عهده دارد».
پس‌ازآن، محمدرضا راشاد به ارائه گزارشی از ایجاد و طراحی جداول ورودی و خروجی بریل فارسی بر بستر لیب لویی پرداخت. او پس از تشریح نحوه کار لیب لویی افزود:
«از سال ۲۰۱۲ یک جدول خروجی بریل در لیب لویی وجود داشت که این جدول نیز درواقع، برگرفته از جدول خروجی زبان عربی بود که تنها ضمن اعمال تغییرات کوچکی در آن، چند حرف فارسی نیز به آن نیز افزوده‌شده بود. اما به سبب عربی پایه بودند جدول خروجی، بریل طراحی‌شده دارای مشکلات و نارسایی‌های فراوانی در پشتیبانی از زبان فارسی بود. از سوی دیگر، هیچ جدول ورودی بریل نیز در لیب لویی برای پشتیبانی از زبان فارسی وجود نداشت که در سال جاری ضمن طراحی مجدد جدول خروجی بریل فارسی و اصلاح جدول خروجی قبلی موجود در لیب لویی، برای اولین بار جدول ورودی نیز با آن افزوده گردید.
راشاد سپس، به‌ضرورت استفاده از بریل ۸ نقطه درروش خود پرداخته و مکانیسم‌های به‌کاررفته در جداول طراحی‌شده و چگونگی به‌کارگیری از نقاط ۷ و ۸ را در تعریف علائم موجود بیان کرد».
پس از توضیحات طراح این جداول، کارشناسان مدعو در این نشست ضمن ارزشمند تلقی نمودن این کار، متن‌باز بودن لیب لویی را امکانی مهم جهت توسعه و اصلاح و ارتقای این جداول توسط آقای راشاد و سایر صاحب‌نظران تلقی کردند.
همچنین، توجه به استانداردهای موجود در زمینه خط بریل را به گونهایی که در صورت بومی‌سازی و مناسب‌سازی این استانداردها برای بریل فارسی تا حد امکان کمترین تغییرات در آن انجام‌شود را ضروری دانستند.
سپس، مدعوین با اشاره به ضرورت استفاده از خط بریل، به طرح ابهامات، سوالات و پیشنهادات خود در زمینه جداول بریل فارسی پرداختند که به سوالات و ابهامات موجود پاسخ داده شد.
در بخش بعدی نشست، مدیرکل اطلاع رسانی کتابخانه ملی در طی سخنانی «توجه به افراد با آسیب بینایی و تأمین نیازهای اطلاعاتی آن‌ها را بسیار ضروری دانست». سپس با توجه به تحولاتی که در ۳ سال اخیر در بخش نابینایان انجام‌شده است به تشریح رئوس برنامه‌های اداره کل اطلاع‌رسانی در این بخش، پرداخت.
برگزاری ادامه سلسله کارگاه «فناوری‌های مرتبط با مطالعه و پژوهش ویژه افراد با آسیب بینایی»، برگزاری ادامه سلسله هم‌اندیشی‌های «بریل و نیازهای اطلاعاتی»، «جمع‌آوری و گسترش تعداد کتاب‌های بریل»، «رفع مشکلات بخش ویژه نابینایان در تالار رقومی»، «جمع‌آوری بیش از ۹ هزار عنوان کتاب گویا در سال گذشته، و استمرار این روند در سال جاری» و… را ازجمله این موارد بیان نمود.
در پایان، مدیرکل اطلاع رسانی، از حضور صاحب‌نظران و کارشناسان حوزه بریل و فناوری در این نشست تخصصی تقدیر و تشکر نمود.
پس‌ازآن عبدالملکی، ضمن اشاره به بررسیهای چند هفتهایی این جداول در کتابخانه ملی پیشنهادات خود را در زمینه اصلاح و توسعه این جداول در چهار بخش:
«۱٫ اصلاح نحوه استفاده از نقاط ۷ و ۸ در جدول خروجی و روشمند ساختن آن و بازگشت به گرید یک
- توسعه برخی از علائم با مشورت و نظرخواهی از کارشناسان حوزه بریل
- ۳. ایجاد وحدت رویه و ایجاد نقاط اشتراکی بیشتر مابین جداول طراحی‌شده فارسی بر روی لیب لویی و برنامه‌های در دست اقدام شرکت پکتوس
و ۴٫ پیگیری پیشنهاد ارائه شده به لیب لویی جهت ایجاد امکان سوئیچ بین جداول و در صورت عدم امکان این امر، ارائه این پیشنهاد به مدیران پروژهNvda طبقه بندی نمود» که موردقبول محمدرضا راشاد نیز قرار گرفت.
در بخش بعدی نشست، کارشناسان و پیشکسوتان حوزه بریل به ارائه نظرات و دیدگاه‌های خود پرداخته و ضمن مثبت ارزیابی نمودن طرح این سلسله هم‌اندیشی بر تداوم آن تأکید نمودند.
در پایان جلسه با اهداء لوح سپاس توسط مدیرکل اطلاع رسانی از زحمات محمدرضا راشاد، طراح این جداول تقدیر شد.
سلام. ممنون بابت اطلاع‌رسانی